Nowelizacja Polskiego Ładu, której przepisy weszły w życie 1 lipca 2022 r., nie pozostała obojętna także na sytuację podatników rozliczających się według zasad ogólnych. Obniżenie stawki PIT do 12%, zmiana kwoty zmniejszającej podatek, likwidacja ulgi dla klasy średniej – to tylko jedne z wprowadzonych reform, które dotknęły bezpośrednio tę grupę.

Nowa, niższa stawka PIT w wysokości 12%

Mimo że przepisy obniżające stawkę PIT z 17% na 12% weszły w życie w lipcu, niższa stawka znajdzie zastosowanie do wszystkich rozliczeń dokonanych w br., począwszy od stycznia 2022 r.

Uwzględnimy ją również już w rozliczeniu dochodu za czerwiec lub II kwartał 2022 r., którego należy dokonać w lipcu. Stawką 12% zostaną ponadto objęte wszystkie wynagrodzenia pracowników płatne po tej dacie, nawet jeśli są to pensje za czerwiec.

Składka zdrowotna „po staremu”

Jedna z głośno zapowiadanych reform dotyczyła także częściowo zmienionego sposobu rozliczania składek zdrowotnych. Nowe regulacje nie objęły jednak podatników rozliczających się według zasad ogólnych, co wynika z faktu wprowadzenia dla nich niższej stawki podatku PIT nieprzewidzianej dla innych grup. W efekcie przedsiębiorcy, którzy wybrali opodatkowanie skalą podatkową, jako jedyni nie mogą od lipca dokonywać częściowego odliczenia składki zdrowotnej do określonego progu. Ustalenie wysokości składki zdrowotnej odbywa się według zasad wprowadzonych na początku roku, czyli w wysokości 9% miesięcznego dochodu.

Nowa kwota zmniejszająca podatek

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje nowa kwota wolna od podatku w wysokości 30 tys. złotych. Lipcowa nowelizacja nie wprowadziła w tym zakresie żadnych zmian.

Objęły one natomiast kwotę zmniejszającą podatek, co jest następstwem obniżenia stawki podatku PIT do 12%. Do tej pory kwota zmniejszająca podatek przy stawce 17% wynosiła 5100 zł. Teraz jest to 3600 zł rocznie. Dla osób pozostających w stosunku pracy lub pracujących na podstawie umowy zlecenia kwota zmniejszająca podatek z 425 zł obniżyła się do 300 zł.

Rozliczenia rodziców samotnie wychowujących dziecko

1 stycznia 2022 r. diametralnie zmieniły się zasady dla rodziców samotnie wychowujących dzieci poprzez wprowadzenie stałej kwoty podlegającej odliczeniu od podatku w wysokości 1500 zł. Dla wielu rodzin taka zmiana oznaczała odczuwalne straty, dlatego w Polskim Ładzie 2.0. częściowo powrócono do rozwiązań obowiązujących przed 2022 r. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 4c ustawy o PIT „od dochodów jednego rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie

– podatek może być określony zgodnie z ust. 4d na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym”, czyli w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Przepis ten nie znajdzie natomiast zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze.

Nowy sposób rozliczeń możemy zastosować do przychodów lub dochodów uzyskanych już od 1 stycznia 2022 r.

Zwracamy także uwagę na przewidziane wyłączenia w zakresie możliwości stosowania preferencyjnego opodatkowania. To m.in. podleganie przepisom o podatku liniowym lub zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem najmu prywatnego. Pewne ograniczenia dotyczą ponadto dzieci pełnoletnich do ukończenia 25. roku życia, uczących się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie. Wyszczególniono je w art. 6 ust. 4e ustawy o PIT.

Omawiając zmiany przewidziane w Polskim Ładzie 2.0. dla poszczególnych grup podatników, nie możemy pominąć przedsiębiorców, którzy rozliczają się „liniówką”. Od lipca zyskali oni możliwość zmiany formy opodatkowania ze skutkiem na cały 2022 r. na skalę podatkową, a ponadto częściowego odliczenia składki zdrowotnej.

Zmiana formy opodatkowania za 2022 r. na skalę podatkową

Podatnikom, którzy na początku trwającego roku zdecydowali się na opodatkowanie podatkiem liniowym ze stawką PIT wynoszącą 19%, od 1 lipca 2022 r. przysługuje prawo do zmiany tej formy na skalę podatkową, czyli zasady ogólne. Przypomnijmy, że przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych, korzystają już z nowej, niższej stawki PIT wynoszącej 12% dla pierwszego progu podatkowego. Nie mogą jednak dokonywać częściowych odliczeń składki zdrowotnej.

Przejście na skalę podatkową z podatku liniowego jest możliwe w terminie do 30 kwietnia 2023 r. tylko ze skutkiem na cały 2022 r. W związku z tym, że termin ten przypada w niedzielę, upływa on dopiero w pierwszym dniu roboczym, czyli 2 maja 2023 r. Należy pamiętać, że taka zmiana będzie odnosić się wyłącznie do rozliczenia za 2022 r. Gdyby więc podatnik planował pozostać na skali podatkowej również w 2023 r., musi zadecydować o tym do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał pierwszy przychód. Jeżeli pierwszy przychód przypadnie na styczeń 2023 r., dokonanie zmiany w CEIDG powinno nastąpić do 20 lutego.

Przejście na skalę podatkową wiąże się z koniecznością wykazania w deklaracji rocznej PIT-36 zaliczek zapłaconych na podatek liniowy, a także wyliczenia wysokości składki zdrowotnej według nowych zasad zgodnie ze stawką 9% liczonej od dochodu.

W związku z tym, że w większości przypadków termin na podjęcie decyzji o kontynuowaniu opodatkowania według zasad dla podatku liniowego lub skali podatkowej minie 20 lutego 2023 r., nie rekomendujemy, aby odwlekać dokonania wymaganych analiz na końcówkę kwietnia, kiedy upływa termin rozliczenia rocznego.

Możliwość częściowego odliczenia składki zdrowotnej 

Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad dla podatku liniowego znaleźli się w grupie podatników, którym przyznano prawo do częściowego odliczenia składki zdrowotnej bądź zamiennie uwzględnienia jej w kosztach. Ustawodawca ograniczył jednak to prawo do kwoty 8700 zł w skali roku. Realne oszczędności w związku z tym, że odliczenie dokonywane jest od dochodu, a nie podatku, będą w praktyce znacznie mniejsze niż wskazana kwota. Przy skorzystaniu z pełnego odliczenia możemy zaoszczędzić 1653 zł.

W okresie od lipca do grudnia 2022 r. możemy dokonać także odliczenia już zapłaconych składek za poprzednie miesiące, tj. styczeń – czerwiec 2022 r. Nigdzie nie sprecyzowano jednak, jak dokonywać odliczenia już zapłaconych składek. Oznacza to, że może ono nastąpić w jednym miesiącu lub z rozłożeniem na kilka, uwzględniając przy tym obowiązujący limit.

Rząd próbuje naprawić Polski Ład, dlatego Ministerstwo Finansów pracuje obecnie nad nowelizacją ustawy, nazywaną Nowym Ładem 2.0.  Projekt zakłada m.in. obniżenie stawki podatku PIT z 17% na 12%, zlikwidowanie dopiero co wprowadzonej ulgi dla klasy średniej oraz zmiany w składce zdrowotnej. Nowe przepisy mają wejść w życie już na początku lipca br. z mocą wsteczną od 1 stycznia br., co oznacza, że będą obejmować wszystkie przychody i dochody uzyskane w 2022 r.

Polski Ład od samego początku wzbudzał wiele emocji i zastrzeżeń, które zgłaszali do niego nie tylko przedsiębiorcy, ale i księgowi, doradcy podatkowi, prawnicy oraz inni eksperci. Rząd postanowił zatem uwzględnić liczne postulaty podatników, występując z propozycją nowelizacji ustawy podatkowej. Jej celem jest uproszczenie systemu podatkowego oraz zagwarantowanie jego stabilności w najbliższych latach. Bez zmian pozostać ma natomiast nowa, podwyższona kwota wolna od podatku, która w 2022 r. wynosi 30 tys. złotych oraz drugi próg podatkowy ze stawką 32% od kwoty 120 tys. złotych.

Obniżenie podatku PIT z 17% na 12%

Pierwszą i najgłośniej zapowiadaną zmianą jest obniżenie stawki podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) do 12%. Z niższej stawki będą mogli korzystać wszyscy przedsiębiorcy i podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych, według skali podatkowej. Znaczenia nie ma mieć przy tym źródło osiąganych przychodów, zatrudnienie u kilku pracodawców, czy jednoczesne pobieranie emerytury.

Likwidacja ulgi dla klasy średniej

Wraz z obniżeniem stawki PIT rząd planuje zlikwidować ulgę dla klasy średniej – rozwiązanie, które ze względu na stopień skomplikowania spotkało się z największą krytyką w Polskim Ładzie. To właśnie niższy PIT ma zrekompensować korzyści podatkowe, które w praktyce miała przynieść ulga dla klasy średniej. W sytuacji, w której likwidacja ulgi dla klasy średniej wiązałaby się jednak z niekorzystnymi skutkami dla podatnika, zgodnie z założeniami, będzie on mógł nadal korzystać z ulgi na dotychczasowych zasadach.

Zmiany w składce zdrowotnej

Od lipca zmienić mają się także przepisy dotyczące składki zdrowotnej. Niestety nie obejmą one wszystkich podatników. Nowe regulacje nie będą dotyczyć podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, którzy rozliczają się według skali podatkowej. Oznacza to, że stawka składki zdrowotnej utrzyma się dla  nich na poziomie 9% wartości dochodu z jednoczesnym brakiem możliwości odliczenia uzyskanej kwoty od podatku w rozliczeniu rocznym.

Na zmiany powinni przygotować się natomiast podatnicy, którzy rozliczają się metodą liniową, ryczałtowcy oraz opodatkowani kartą podatkową.

Dla pierwszej grupy, czyli podatników na podatku liniowym, Ministerstwo Finansów zaproponowało pomniejszenie uzyskanego dochodu o zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności oraz za osoby współpracujące do limitu 8700 zł w skali roku.

Podatnicy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych mają natomiast zyskać możliwość pomniejszenia uzyskanych przychodów o 50% składek na ubezpieczenia zdrowotne płaconych w danym roku podatkowym. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w proponowanych zmianach odliczenia ma dokonywać się od przychodu. Do końca 2021 r. składkę zdrowotną odliczano natomiast od podatku, co w praktyce dawało tej grupie większe korzyści podatkowe.

Obniżka dla podatników karty podatkowej zgodnie z założeniami będzie wynosić 19% zapłaconej w danym roku podatkowym składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przypomnijmy, że obecnie płacą oni składkę zdrowotną w stałej wysokości wynoszącej 270,90 zł, co w skali roku daje kwotę 3250,80 zł. Jeżeli od tej sumy odliczymy 19%, otrzymamy kwotę 618 zł na rok.

W związku z zapowiedzią kolejnych zmian w Polskim Ładzie w postaci m.in. obniżenia PIT z 17% na 12%, pojawiły się propozycje wprowadzenia rozwiązań prawnych, które umożliwiłyby podatnikom zmianę formy opodatkowania. Obecne przepisy nie zezwalają na dokonywanie takich zmian w trakcie roku, jednak Ministerstwo Finansów rozważa taką możliwość w zeznaniu rocznym składanym za 2022 r. To ważna wiadomość przede wszystkim dla ryczałtowców, czyli 646 tys. polskich firm.

Proponowane rozwiązanie podatkowe nie bez powodu uznawane jest za rewolucyjne, ponieważ do tej pory nigdy nie stosowano i nie zezwalano na takie mechanizmy. Zważając jednak na to, że dalsze planowane zmiany w systemie podatkowym po raz kolejny dotkną całe społeczeństwo, w obecnej sytuacji zdaje się to słuszne i konieczne. Podatnicy, wybierając formę opodatkowania na 2022 r., mimo kierowania się najlepszymi intencjami i całą dostępną w danej chwili wiedzą, nie mogli przewiedzieć, że Ministerstwo Finansów jeszcze w tym samym roku wprowadzi kolejne i drastyczne reformy, które całkowicie zmienią ich sytuację. Wiadomość o tym, że rząd rozważa możliwość dokonania zmiany formy opodatkowania, jest zatem niezwykle istotna nawet dla dziesiątek tysięcy podatników, którzy na początku tego roku dokonali „złego obstawienia” podatku i mogą stracić na planowanej nowelizacji przepisów.

Zmiana formy opodatkowania a podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego

Przed wprowadzeniem przepisów Nowego Ładu rząd zachęcał niektórych przedsiębiorców do zmiany formy opodatkowania z m.in. podatku liniowego na ryczałt. W praktyce na początku roku wiele osób zdecydowało się na wybór właśnie tej formy. Teraz jednak, w obliczu mających nastąpić w lipcu zmian, korzyści z podjętej wtedy decyzji zdają się wątpliwe.

Na tę chwilę, zgodnie z obowiązującymi przepisami, podatnicy nie mogą w żaden sposób zmienić wybranej już formy opodatkowania. Jedyna taka szansa, jeśli rząd zdecyduje się na takie rozwiązanie, może pojawić się dopiero po zakończeniu roku, przy składaniu rocznego rozliczenia za 2022 r.

Zmianami, o których mowa, w sposób szczególny pozostają zainteresowani podatnicy na ryczałcie, ponieważ obliczanie zryczałtowanego podatku dochodowego drastycznie różni się od sposobu obliczania podatku od dochodu. Przypomnijmy, że ryczałtowcy płacą podatek dochodowy od przychodu, a nie dochodu, a ponadto nie mają możliwości pomniejszania go o ponoszone wydatki.

W związku z tym, że ponoszone koszty w żaden sposób nie wpływają na wysokość płaconego podatku, podatnicy często nie zachowują takiej dokumentacji. Jeżeli jednak pod koniec roku planowaliby zmienić formę opodatkowania, powinni już teraz zadbać o staranne i skrupulatne kompletowanie wszystkich dokumentów uzyskanych w 2022 r., w tym potwierdzających poniesione wydatki, które pozwolą na ocenę zasadności zmiany formy rozliczania się z fiskusem w deklaracji rocznej.

Obowiązek posiadania i przechowywania dowodu zakupu towarów

Podstawowe rodzaje dokumentów, które powinni posiadać i przechowywać podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego, to dowody zakupu towarów. Są nimi wszystkie otrzymane faktury, rachunki, paragony, dowody wewnętrzne oraz opis otrzymanego towaru.

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 pkt 5  ustawy z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne przez „towary” należy rozumieć:

• towary handlowe – zakupione w celu dalszej odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym;
• surowce i materiały podstawowe – materiały, które na etapie produkcji lub świadczenia usług stają się główną substancją gotowego wyrobu, w tym materiały stanowiące część składową wyrobu lub ściśle z nim związane. Surowcami i materiałami podstawowymi nie są natomiast paliwa i oleje używane w transporcie.

Obowiązek posiadania i przechowywania dowodów zakupu towarów, prowadzenia wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, oraz odrębnie za każdy rok podatkowy ewidencji przychodów wynika wprost z art. 15 ust. 1 ww. ustawy.

Mimo że ostateczne decyzje jeszcze nie zapadły, już teraz warto dołożyć najwyższej staranności w prowadzeniu firmowej księgowości i gromadzeniu całej niezbędnej dokumentacji, która może stać się w przyszłości kluczowym dowodem w ocenie zasadności zmiany formy opodatkowania.

Rok 2022 zapisze się w historii jako rok ogromnych reform podatkowych, które od 1 stycznia zmieniły sytuację praktycznie wszystkich podatników i przedsiębiorców w kraju. Szczególnie duże zmiany objęły sposób naliczania i rozliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne, przez długi czas stanowiącej jedno z największych wyzwań Polskiego Ładu.

Najważniejsze zmiany dotyczące składki zdrowotnej
Płatnicy składek szybko zdążyli się przekonać, że od nowego roku naliczanie i rozliczanie składki zdrowotnej stało się trudniejsze i o wiele bardziej skomplikowane. Nie jest to już czynność wykonywana automatycznie, a wymagająca dokładnych rozliczeń oraz starannego księgowania wszystkich przychodów i kosztów z działalności.

Mówiąc o składce zdrowotnej w 2022 roku, należy rozpocząć od tego, że od 4 miesięcy jej wartość przestała być zryczałtowana i zaczęła kształtować się w różnych wysokościach, na co wpływ mają miesięczne przychody i koszty każdego płatnika. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się odrębnie, w zależności od wybranej formy opodatkowania. Inne zasady stosuje się w odniesieniu do opodatkowanych:
1. według skali podatkowej
2. podatkiem liniowym
3. ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
4. kartą podatkową

W związku z tym, że wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się odrębnie za każdy miesiąc, konieczne stało się także składanie comiesięcznych deklaracji rozliczeniowych. Wcześniej obowiązek ten spoczywał jedynie na wybranych podmiotach.

Kolejną, niezwykle istotną zmianą, która wywołała chyba największe emocje w społeczeństwie, jest brak możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku.

Nowe zasady naliczania i rozliczania składki zdrowotnej spowodowały ponadto zmiany w dotychczasowych terminach opłacania składek. Przypomnijmy, że od 1 stycznia 2022 roku jednostki i zakłady budżetowe rozliczają się do 5 dnia każdego miesiąca (tutaj nic się nie zmieniło), płatnicy posiadający osobowość prawną rozliczają się do 15 dnia każdego miesiąca, a pozostali płatnicy składek do 20 dnia każdego miesiąca.

W ramach wprowadzonych zmian ustalono także rok składkowy, który trwa od 1 lutego 2022 do 31 stycznia 2023.

Jak rozliczać składkę zdrowotną w 2022 roku?
Przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej, w formie podatku liniowego i ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stosują roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wprawdzie co miesiąc obliczają oni wysokość składki od miesięcznej podstawy wymiaru, to po zakończeniu roku ustalają dodatkowo wysokość składki rocznej od podstawy jej wymiaru. W praktyce tak obliczona składka roczna może być wyższa lub niższa od sumy składek opłaconych miesięcznie. Przedsiębiorca będzie zatem zobowiązany do dopłaty powstałej różnicy lub zyska prawo do wystąpienia o zwrot nadpłaty.

a) Skala podatkowa
W przypadku opodatkowania dochodów według skali podatkowej stawka wynosi 9% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. W praktyce składkę tę płaci się w wysokości 9% liczonej od dochodu, z zastrzeżeniem, że nie może być ona niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego w danym roku kalendarzowym. Minimalne wynagrodzenie za pracę w 2022 roku wynosi 3010 zł, a zatem miesięczna składka zdrowotna nie może być niższa niż 270,90 zł. Nawet gdy w danym miesiącu nie uzyskamy żadnych dochodów, nie zwalnia nas to z obowiązku zapłaty składki w wysokości minimalnej.

b) Podatek liniowy
Podatnicy, którzy jako formę opodatkowania wybrali podatek liniowy, rozliczają się na takich samych zasadach jak podatnicy na skali podatkowej. Z tą jednak różnicą, że wysokość ich składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi nie 9%, a 4,9% dochodu, nie mniej niż 270,90 zł.

c) Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Składka zdrowotna dla ryczałtowców jest uzależniona od wysokości rocznego przychodu, jaki uzyskali oni z prowadzonej działalności gospodarczej. Kwoty składki zdrowotnej miesięcznej i rocznej są ustalane z uwzględnieniem przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (włącznie z wypłatami z zysku) w IV kwartale 2021 roku, które wynosi 6221,04 zł.
• Roczny przychód do 60 tys. złotych (podstawa wymiaru składki zdrowotnej 60% przeciętnego wynagrodzenia: 3732,62 zł) – miesięczna wysokość składki zdrowotnej to 335,94 zł.
• Roczny przychód od 60 tys. złotych do 300 tys. złotych (podstawa wymiaru składki zdrowotnej 100% przeciętnego wynagrodzenia: 6221,04 zł) – miesięczna wysokość składki zdrowotnej to 559,89 zł.
• Roczny przychód powyżej 300 tys. złotych (podstawa wymiaru składki zdrowotnej 180% przeciętnego wynagrodzenia: 11 197,87 zł) – miesięczna wysokość składki zdrowotnej to 1007,81 zł.
Podatnicy opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych mogą ponadto skorzystać z uproszczenia w ustalaniu wysokości składki zdrowotnej. Uprawnienie to przysługuje jednak wyłącznie tym przedsiębiorcom, którzy prowadzili działalność gospodarczą przez cały poprzedni, 2021 rok (rozpoczęcie działalności w trakcie 2021 roku oraz zawieszenie jej nawet na miesiąc w 2021 roku dyskwalifikuje z możliwości skorzystania z trybu uproszczonego). W uproszczonej metodzie składka zdrowotna zostaje ustalona na podstawie przychodów uzyskanych w 2021 roku, pomniejszonych o składki ZUS na ubezpieczenia społeczne. Składkę w takiej wysokości opłaca się przez cały rok, natomiast rozliczenie składki rocznej następuje na podstawie przychodu za 2022 rok.

d) Karta podatkowa
Składkę zdrowotną w stałej wysokości wynoszącej 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego w danym roku kalendarzowym płacą podatnicy rozliczający się kartą podatkową. W tym przypadku jej wysokość nie zostaje uzależniona od comiesięcznych przychodów i kosztów i wynosi 270,90 zł.

Specjalny wniosek o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej
Podatnicy powinni pamiętać zarówno o złożeniu rocznego rozliczenia składki zdrowotnej za rok 2022, jak i wystąpieniu ze specjalnym wnioskiem o zwrot nadpłaconej składki, jeśli tak wynikałoby z rozliczenia rocznego.
Aby uzyskać zwrot nadpłaconej składki, podatnik jest zobowiązany złożyć wniosek w formie elektronicznej w termie 1 miesiąca od upływu terminu złożenia rozliczenia rocznego. Co ważne, niezłożenie takiego wniosku lub niedotrzymanie terminu oznacza brak zwrotu i możliwości odzyskania nadpłaconych składek! Zakład nie dokonuje zatem takiego zwrotu automatycznie, a jedynie po inicjatywie uprawnionego płatnika.

Ustawa z dnia 12 marca 2022 r.  o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa określiła nie tylko zasady zalegalizowania pobytu Ukraińców uciekających przed wojną na terytorium RP, ale także zasady powierzania im pracy.

Podstawowym warunkiem powierzenia pracy obywatelowi Ukrainy jest uznanie jego pobytu za legalny. Ustawa w art. 2 ust. 1 i 2 wskazuje, że jeżeli obywatele Ukrainy, w tym obywatele Ukrainy posiadający Kartę Polaka przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi toczącymi się w ich kraju w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce, ich pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Należy przy tym pamiętać, że wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres powyżej jednego miesiąca oznacza utratę prawa do legalnego pobytu na terytorium naszego kraju przez 18 miesięcy.

Niezarejestrowany wjazd obywatela Ukrainy do Polski

W sytuacji, w której wjazd obywatela Ukrainy na terytorium RP nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, to zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na jego wniosek. Złożenie wniosku przez cudzoziemca powinno nastąpić nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium RP. Jeżeli obywatel Ukrainy nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, osobą uprawnioną do złożenia wniosku jest przedstawiciel ustawowy lub osoba, która faktycznie sprawuje pieczę nad dzieckiem.

Jak powierzyć pracę obywatelowi Ukrainy?

Powierzenie pracy zgodnie z przepisami wskazanymi w specustawie w art. 22 może nastąpić względem:

• obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium RP od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym toczącym się w ich państwie i których pobyt w Polsce uważa się za legalny przez okres 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. oraz
• obywateli Ukrainy, którzy przebywają legalnie na terytorium RP na innej podstawie.

Powierzenie pracy obywatelowi Ukrainy na nowych, uproszczonych zasadach nie wymaga uzyskiwania wcześniejszego zezwolenia na pracę. Pracodawca jest jednak zobowiązany do powiadomienia w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl. Podmiot powierzający pracę powinien przekazać w nim:

• informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy (m.in. nazwę albo imię i nazwisko, adres siedziby albo miejsca zamieszkania, numer telefonu, numer NIP i REGON, symbol PKD);
• dane osobowe obywatela Ukrainy (m.in. imię i nazwisko, datę urodzenia, płeć, obywatelstwo, rodzaj, numer i serię dokumentu podróży, numer PESEL – o ile został nadany);
• rodzaj umowy;
• stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy;
• miejsce wykonywanej pracy.

Zezwolenie na pobyt czasowy dla obywatela Ukrainy a wykonywanie pracy

Obywatel Ukrainy może ubiegać się także o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, pod warunkiem, że wjechał on do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i jego pobyt został uznany za legalny przez okres 18 miesięcy. Zezwolenia na pobyt czasowy udziela się jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji. Na jego podstawie obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy może on wystąpić nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu oraz nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.

Podmiotem odpowiedzialnym za wydanie zezwolenia na pobyt czasowy jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy w dniu złożenia wniosku. Co ważne, zmiana miejsca pobytu nie wpływa na właściwość miejscową wojewody.

Podjęcie działalności gospodarczej przez obywatela Ukrainy

Przepisy w art. 23 zezwalają również obywatelom Ukrainy na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej na terytorium RP na takich samych zasadach jak obywatele polscy, jeżeli ich pobyt w naszym kraju uznaje się legalny na podstawie przepisów specustawy oraz ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.  

Uprawnienie to przysługuje im pod warunkiem uzyskania numeru PESEL.

W przypadku gdy pobyt przedsiębiorcy – obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przestanie być legalny na podstawie specustawy lub ustawy o cudzoziemcach, przedsiębiorca podlega wykreśleniu z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Rejestracja obywatela Ukrainy jako osoby bezrobotnej  

Obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie, może ponadto zarejestrować się oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 albo 22 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Do takich obywateli Ukrainy nie stosuje się wtedy warunku określonego w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w postaci nieukończenia 60 lat w przypadku kobiet oraz 65 lat w przypadku mężczyzn.

Polski Ład wprowadza ogromne reformy w prawie podatkowym. Dla pewnej grupy będą one korzystne. Dla niektórych zmiany zaplanowane na nowy rok oznaczają jednak straty i większe obciążenia finansowe. Wśród beneficjentów wskazuje się w szczególności zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, emerytów oraz rencistów. Nowe przepisy nie pozostają obojętne również dla polskich przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. To właśnie oni są nimi zaniepokojeni w największym stopniu. Jak Polski Ład wpłynie w takim razie na ich sytuację? Jak zmieni się prowadzenie firmy w 2022 roku?

Zgodnie z oficjalnymi danymi pochodzącymi z rejestru CEIDG, liczba osób fizycznych, które prowadzą w Polsce jednoosobową działalność gospodarczą, wynosi ponad 2,5 mln. Aktywnych jest jednak nie więcej niż 2 mln. Na podstawie przeprowadzonych do tej pory wyliczeń szacuje się, że na zmianach wprowadzanych od 2022 roku przepisami Nowego Ładu zyska zaledwie 40% spośród nich.

Zmiany w sposobie wyliczania składki zdrowotnej 

Mówiąc o reformach podatkowych przewidzianych w Nowym Ładzie, nie sposób nie rozpocząć od zmiany budzącej największe emocje i kontrowersje. To nowy system wyliczania składki zdrowotnej, uzależniony od wybranej przez przedsiębiorcę formy opodatkowania.

Przypomnijmy, że do tej pory przedsiębiorcy płacą comiesięczną składkę zdrowotną w stałej wysokości, wynoszącej 381,81 zł. Mogą oni ponadto w ramach rocznych rozliczeń PIT odliczyć 7,75% podstawy jej wymiaru, tj. 328,78 zł za każdy miesiąc. Regulacje te nie będą obowiązywać jednak od 2022 roku.

Nowy Ład wprowadza nowy sposób wyliczania wysokości składki zdrowotnej dla każdej z dostępnych form opodatkowania. Od nowego roku składka zdrowotna nie tylko wzrośnie, ale i nie będzie mogła zostać odliczona od podatku w zeznaniu rocznym. Składka zdrowotna będzie więc traktowana jak „zwykły” podatek, którego wysokość zostanie uzależniona od osiąganych dochodów.

• Składka zdrowotna na zasadach ogólnych – składka zdrowotna dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych będzie naliczana w wysokości 9% od dochodu. Nie może być ona jednak niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia (tj. 270,90 zł na rok 2022).
• Składka zdrowotna w podatku liniowym – przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach podatku liniowego zapłacą składkę zdrowotną w wysokości 4,9% dochodu. Tutaj również wysokość składki nie może być niższa niż 9% wynagrodzenia minimalnego.
• Składka zdrowotna dla karty podatkowej – dla przedsiębiorców korzystających z tzw. karty podatkowej przewidziano składkę w wysokości 9% minimalnego wynagrodzenia.
• Składka zdrowotna w ryczałcie – składka zdrowotna dla przedsiębiorców będących na ryczałcie ma wynosić 9% podstawy wymiaru, z uwzględnieniem rocznego przychodu. Podstawa wymiaru składki przy zarobkach do: 60 tys. zł – 60% przeciętnego wynagrodzenia, od 60 tys. do 300 tys. zł – 100% przeciętnego wynagrodzenia, powyżej 300 tys. zł – 180% przeciętnego wynagrodzenia.

W praktyce nowy sposób wyliczania składki zdrowotnej oznacza, że przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych, zapłacą podatek dochodowy o 9% większy niż dotychczas. Będzie to wynikać z konieczności dodania do obciążeń składki zdrowotnej. Gdy przekroczą oni II próg podatkowy (32%), należny podatek dochodowy osiągnie wysokość 41%.

Wyższa kwota wolna od podatku, wyższy próg podatkowy

Istotne z punktu widzenia osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą są także zmiany w kwocie wolnej od podatku oraz progach podatkowych.

Od 2022 roku kwota wolna od podatku wzrasta do 30 tys. zł, natomiast II próg podatkowy z kwoty powyżej 85 528 zł zostanie zwiększony do 120 tys. zł. Podatek w wysokości 32% zapłacimy więc tylko od dochodów uzyskanych powyżej tej kwoty.

Ulga dla klasy średniej

Polski Ład wprowadza także nowy rodzaj ulgi – „ulgę dla klasy średniej”, z której będą mogli skorzystać m.in. przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, rozliczający się na zasadach ogólnych (według skali podatkowej). Przewidziano jednak ograniczenia kwotowe w przedziale od 68 412 zł do 133 692 zł brutto rocznie (od 5701 zł do 11 140 zł miesięcznie).

Gdy przychody przedsiębiorcy, który korzystał w danym roku z ulgi, finalnie nie przekroczą jednak kwoty minimalnej lub okażą się wyższe niż próg maksymalny, będzie on zobowiązany na koniec roku do zwrotu nadmiernie uzyskanych korzyści. W korzystaniu z ulgi dla klasy średniej większą ostrożność powinni zachować więc przedsiębiorcy uzyskujący nieregularne przychody lub wykonujący pracę sezonową.

Kto zyska, a kto straci na Polskim Ładzie? Nowe przepisy a kierowcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą

Przeprowadzone do tej pory wyliczenia i analizy wskazują, że na Polskim Ładzie zyskać mogą przede wszystkim przedsiębiorcy, których miesięczne zarobki mieszczą się w kwocie 6 tys. zł brutto. Dla zarabiających więcej, powyżej 8 tys. zł miesięcznie nowe przepisy podatkowe oznaczają natomiast wzrost kosztów. Prowadzenie większych firm w formie jednoosobowej działalności gospodarczej od nowego roku stanie się nieopłacalne nie tylko ze względu na niekorzystną ochronę majątku, składki ZUS, czy sukcesję, ale także kwestie podatkowe.

Nowy Ład wymusi konieczność zapłaty wyższych podatków również na kierowcach, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą i zarabiają więcej niż 8 tys. zł brutto miesięcznie. Taka sytuacja dotknie jednak tylko niewielką grupę kierowców w Polsce, ponieważ aż 96% spośród nich jest zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Sytuacja pracowników etatowych w 2022 roku nie pozostanie jednak bez zmian – największe reformy wprowadzi tu od dawna zapowiadany Pakiet Mobilności. To przede wszystkim brak możliwości zaliczania na poczet wynagrodzenia diet i ryczałtów z tytułu podróży służbowych, a także zmiany w przepisach dotyczących delegowania i wynagradzania kierowców. Dla pracodawców oznacza to wyższe koszty pracownicze nawet o kilkadziesiąt procent.