W związku z wprowadzeniem w listopadzie 2019 r. mechanizmu podzielonej płatności, określanego także jako split payment, płatność za towar lub usługę realizowana przez nabywcę specjalnym przelewem „podzielona płatność” nie trafia od tej pory w całości na rachunek odbiorcy, a zostaje rozdzielona na kwotę netto oraz podatek VAT. Rachunek VAT jest tworzony przez banki automatycznie, stanowiąc dodatkowe konto przedsiębiorcy otwierane w związku z prowadzoną działalnością. Mimo że środki gromadzone na rachunku VAT są własnością podatnika, nie ma on pełnej swobody w zakresie dysponowania nimi. Może jednak zawnioskować o ich uwolnienie.

Split payment – obowiązkowy czy dobrowolny?

Obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności został nałożony na przedsiębiorców – podatników VAT, którzy sprzedają lub nabywają towary wrażliwe (towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 ustawy o VAT), a kwota takiej transakcji przekracza ogółem 15 tys. złotych (wartość brutto faktury). Split payment jest obowiązkowy już wtedy, jeśli chociażby jedna pozycja na fakturze dotyczy towarów wrażliwych, a jej całkowita wartość jest większa niż 15 tys. złotych.

Dobrowolny split payment został przewidziany wyłącznie przy transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami. Przedsiębiorca będący podatnikiem VAT i nabywający towar od innego przedsiębiorcy, przy zapłacie faktury może zatem zadecydować o dokonaniu płatności specjalnym przelewem. Nie ma przy tym znaczenia wartość takiej transakcji.

Decyzja o podziale płatności jest dokonywana przez nabywcę towaru. Sprzedawca ma natomiast prawo zastrzec, że nie chce zastosowania mechanizmu. Co jednak ważne, może zrobić to wyłącznie wtedy, gdy transakcja nie została objęta obowiązkiem split payment.

Mechanizmu podzielonej płatności nie mogą natomiast stosować konsumenci, a także przedsiębiorcy otrzymujący faktury od podatników zwolnionych z VAT. Nie znajdzie on również zastosowania przy płatnościach gotówkowych lub kartą.

Środki zgromadzone na rachunku VAT – jakie zobowiązania można nimi opłacić?

W momencie wyboru przelewu „podzielona płatność” dochodzi do rozdziału płatności na kwotę netto i podatek VAT. Kwota netto trafia na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, z kolei kwota podatku VAT na odrębny rachunek VAT. O ile przedsiębiorca może swobodnie dysponować środkami znajdującymi się na jego rachunku, o tyle w przypadku środków zgromadzonych na rachunku VAT nie ma już takiej dowolności, mimo że są one jego własnością. Zakres dysponowania środkami z rachunku VAT ograniczono do regulacji zobowiązań o charakterze publicznoprawnym. Podatnik może zatem opłacić środkami z rachunku VAT m.in. podatek VAT należny do urzędu skarbowego, składki z tytułu ubezpieczenia ZUS, podatek akcyzowy, odsetki za zwłokę w zobowiązaniach podatkowych, czy należności celne.

Jak otrzymać środki z rachunku VAT?

Podatnik poza przeznaczaniem środków z rachunku VAT na zapłatę zobowiązań o charakterze publicznoprawnym może zawnioskować ponadto o ich uwolnienie. Jeśli wystąpi z wnioskiem o otrzymanie środków z rachunku VAT, zyska prawo do swobodnego dysponowania nimi. Będzie mógł m.in. przelać je na swoje konto prywatne, zapłacić prywatne zobowiązania lub wypłacić je z konta.

Aby uwolnić środki z rachunku VAT, należy wystąpić z wnioskiem do naczelnika urzędu skarbowego o przekazanie środków z rachunku VAT na konto rozliczeniowe. Przedsiębiorca może wystąpić z takim wnioskiem w dowolnym momencie.

Co ważne, wniosku nie trzeba w żaden sposób uzasadniać. Podatnik nie musi zatem przedstawiać, jak chce wykorzystać środki oraz dlaczego wnioskuje o ich przekazanie. Złożenie wniosku nie wymaga ponadto uiszczenia opłaty skarbowej.

Na rozpatrzenie wniosku organ ma 60 dni, licząc od daty jego otrzymania. W wydanym postanowieniu naczelnik urzędu skarbowego określa kwotę, jaka zostanie przekazana na konto rozliczeniowe. Taka informacja jest również przekazywana do banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, które prowadzą rachunek VAT wskazany we wniosku.

Podatnik, który nie zgadza się z treścią postanowienia, może złożyć na nie zażalenie. Taka sytuacja będzie mieć miejsce w szczególności, gdy otrzymana kwota okaże się niższa niż wnioskowana.

Kiedy podatnik może spotkać się z odmową wydania zgody na uwolnienie środków z rachunku VAT?

Naczelnik urzędu skarbowego w określonych ustawowo przypadkach odmawia wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT. Odmowa wydawana jest drodze decyzji. Środki podatnika nie zostaną uwolnione, gdy posiada on zaległości z tytułu podatków i należności, o których mowa w art. 62b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, w wysokości odpowiadającej tej zaległości wraz z odsetkami za zwłokę, według stanu na dzień wydania decyzji. Z decyzją odmowną podatnik spotka się również wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe z tytułu podatków i należności wskazanych powyżej nie zostanie wykonane lub taka zaległość dopiero wystąpi.