Kompendium wiedzy dotyczące wejścia w życie w dniu 18 kwietnia 2017 r. ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów
W Dzienniku Ustaw pod poz. 708 opublikowana została ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów, oznacza to wież, że wchodzi ona w życie z dniem 18 kwietnia 2017 r. zaś do 1 maja nie obowiązują przepisy dotyczące wymierzania kar (art. 21–32, art. 34 oraz art. 35 pkt 2). Poniżej zaś kompendium wiedzy dotyczące najważniejszych aspektów związanych z jej wejściem w życie oraz ewentualnych konsekwencjach jakie wspomniana wyżej ustawa może odnieść w branży transportowej, a w szczególności z jakimi to nowymi obowiązkami powinni zapoznać się Przewoźnicy.
Zakres ustawy
Systemowi monitorowania drogowego podlega przewóz:
1) towarów objętych:
a) podkategoriami PKWiU: od 19.20.21 do 19.20.28, 19.20.29, 20.14.74 nieoznaczonych znakami akcyzy, 20.14.75, od 20.59.41 do 20.59.42, 20.59.43 zawierających alkohol etylowy, 20.59.57, 20.59.58 oraz 38.12.25, jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi podkategoriami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów,
b) pozycjami CN: 2207 nieoznaczonych znakami akcyzy, 2707, 2710, 2905, 2917, 3403, 3811, 3814 zawierających alkohol etylowy, 3820 zawierających alkohol etylowy, 3824 oraz 3826, jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi pozycjami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów;
2) alkoholu całkowicie skażonego wskazanymi przez dowolne państwo członkowskie Unii Europejskiej środkami dopuszczonymi do skażania alkoholu etylowego na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr 3199/93 z dnia 22 listopada 1993 r. w sprawie wzajemnego uznawania procedur całkowitego skażenia alkoholu etylowego do celów zwolnienia z podatku akcyzowego (Dz. Urz. WE L 288 z 23.11.1993, str. 12, z późn. zm.) – Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 9, t. 1, str. 249, z późn. zm.), w tym zawartego w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi w przypadku przesyłek o objętości powyżej 500 litrów;
3) suszu tytoniowego w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, nieoznaczonego znakami akcyzy, bez względu na jego ilość w przesyłce;
4) towarów innych niż wymienione w pkt 1–3, w stosunku do których zachodzi uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia naruszeń przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego, mogących powodować, ze względu na skalę lub częstotliwość obrotu tymi towarami, znaczne uszczuplenia tych podatków (Minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia, towary których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego, wraz ze wskazaniem masy, ilości, objętości lub wartości tych towarów, oraz przypadki, w których ich przewóz nie podlega temu systemowi, uwzględniając
konieczność przeciwdziałania uszczupleniom w zakresie podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego.).
Systemowi monitorowania drogowego nie podlega przewóz towarów, o których mowa w pkt 2 powyżej, w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 5 litrów.
Systemowi monitorowania drogowego nie podlega również przewóz towarów, o których mowa w pkt 1–3 powyżej:
1) przewożonych przez operatorów pocztowych w paczkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 1113, 1250, 1823 i 1948);
2) objętych:
a) procedurą celną tranzytu, składowania, odprawy czasowej, przetwarzania lub wywozu,
b) powrotnym wywozem;
3) przemieszczanych w ramach procedury zawieszenia poboru akcyzy z zastosowaniem systemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 26 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 43 i 60).
Ponadto systemowi monitorowania drogowego nie podlega przewóz towarów objętych:
1) podkategoriami PKWiU:
a) 19.20.29 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 11 litrów,
b) 20.14.74 nieoznaczonych znakami akcyzy w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 5 litrów,
c) 20.14.75 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 5 litrów,
d) od 20.59.41 do 20.59.42 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 16 litrów,
e) 20.59.43 zawierających alkohol etylowy w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 16 litrów;
2) pozycjami CN:
a) 2207 nieoznaczonych znakami akcyzy w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 5 litrów,
b) 2710 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 11 litrów,
c) 2905 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 11 litrów,
d) 3403 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 16 litrów,
e) 3811 w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 16 litrów,
f) 3820 zawierających alkohol etylowy w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 16 litrów.
Systemowi monitorowania drogowego nie podlega przewóz towarów, który nie jest związany z wykonaniem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli przewożonym towarom towarzyszy dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe wystawiony przez nadawcę towarów, który zawiera w szczególności: 1) dane nadawcy towaru obejmujące: a) imię i nazwisko albo nazwę, b) adres zamieszkania albo siedziby; 2) numer identyfikacji podatkowej nadawcy; 3) dane dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu, w szczególności rodzaju towaru, pozycji CN lub podkategorii PKWiU, ilości, masy brutto lub objętości towaru; 4) dane adresowe miejsca magazynowania towaru – wysyłki; 5) dane adresowe miejsca magazynowania towaru – przyjęcia. (Powyższego zwolnienia nie stosuje się w przypadku przewozu towaru z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego – tranzyt.)
definicje
Podmiot odbierający – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą, dokonująca wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów lub nabycia towarów w przypadku dostawy towarów w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
Podmiot wysyłający – osobę fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność gospodarczą, dokonującą:
a) dostawy towarów w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług:
– ostatniej przed rozpoczęciem przewozu towarów – w przypadku gdy jest dostawcą towaru, a po wydaniu towaru jest on przewożony na rzecz podmiotu odbierającego,
– uprawnioną do rozporządzania towarami jak właściciel w momencie rozpoczęcia przewozu w przypadku gdy dostarcza towary na rzecz podmiotu odbierającego w celu dokonania dostawy towarów po zakończeniu przewozu towarów,
b) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów w rozumieniu ustawy, o której mowa w lit. a,
c) eksportu towarów w rozumieniu ustawy, o której mowa w lit. a.
Przewoźnik – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność gospodarczą, wykonującą przewóz towarów.
Przewóz towarów – przemieszczenie towaru na lub przez terytorium kraju (tj. terytorium Polski) środkiem transportu po drodze publicznej, z uwzględnieniem postojów wymaganych podczas tego przemieszczania, przeładunku oraz rozładunku.
Przewozu towaru rozpoczynający się na terytorium kraju
W przypadku przewozu towaru rozpoczynającego się na terytorium kraju (np. w ramach dostawy wewnątrzwspólnotowej, sprzedaży na terytorium kraju czy przemieszczania towaru w celu objęcia procedurą celną, np. w wewnętrznym oddziale celnym) podmiot wysyłający jest obowiązany, przed rozpoczęciem przewozu towaru, przesłać do rejestru zgłoszenie, uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia i przekazać ten numer przewoźnikowi. W przypadku dostawy towarów w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „dostawą towarów”, podmiot wysyłający jest obowiązany również przekazać numer referencyjny podmiotowi odbierającemu. W zależności od okoliczności, tj. czy przedmiotem jest dostawa towarów, czy dostawa wewnątrzwspólnotowa towarów i eksport, wskazano dane, jakie musi podać podmiot wysyłający w zgłoszeniu – dane te określa art. 5 ust. 2 i 3 ustawy.
W przypadku przewozu towaru, rozpoczynającego się na terytorium kraju, przewoźnik jest obowiązany przed rozpoczęciem przewozu towaru uzupełnić zgłoszenie o: 1) dane przewoźnika obejmujące: a) imię i nazwisko albo nazwę, b) adres zamieszkania albo siedziby; 2) numer identyfikacji podatkowej przewoźnika albo numer, za pomocą którego przewoźnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług albo podatku od wartości dodanej; 3) numery rejestracyjne środka transportu; 4) datę faktycznego rozpoczęcia przewozu towaru; 5) planowaną datę zakończenia przewozu towaru; 6) numer zezwolenia, zaświadczenia lub licencji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, o ile są wymagane; 7) dane adresowe miejsca dostarczenia towaru albo miejsce zakończenia przewozu na terytorium kraju; 8) numer dokumentu przewozowego towarzyszącego przewożonemu towarowi.
W przypadku dostawy towarów podmiot odbierający uzupełnia zgłoszenie o informację o odbiorze towaru, nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu dostarczenia towaru.
W przypadku dokonywania przewozów od jednego podmiotu wysyłającego do kilku odbiorców towaru każda przesyłka wymaga złożenia odrębnego zgłoszenia i uzyskania odrębnego numeru referencyjnego. Taki tryb postępowania wynika z przyjętej definicji „zgłoszenia”, czyli zgłoszenia przewozu towaru określonej ilości tego samego rodzaju przewożonego od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu będących przedmiotem zgłoszenia przewozu towaru.
Przewóz z terytorium państwa członkowskiego albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju
W przypadku przewozu towaru z terytorium państwa członkowskiego albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju podmiot odbierający jest obowiązany, przed rozpoczęciem przewozu towaru na terytorium kraju, przesłać do rejestru zgłoszenie, uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia i przekazać ten numer przewoźnikowi.
W przypadku przewozu towaru z terytorium państwa członkowskiego albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju przewoźnik jest obowiązany przed rozpoczęciem przewozu towaru na terytorium kraju uzupełnić zgłoszenie o: 1) dane przewoźnika obejmujące: a) imię i nazwisko albo nazwę, b) adres zamieszkania albo siedziby; 2) numer identyfikacji podatkowej przewoźnika albo numer, za pomocą którego przewoźnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług albo podatku od wartości dodanej; 3) numery rejestracyjne środka transportu; 4) miejsce i datę rozpoczęcia przewozu na terytorium kraju; 5) planowaną datę zakończenia przewozu towaru; 6) numer zezwolenia, zaświadczenia lub licencji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, o ile są wymagane; 7) numer dokumentu przewozowego towarzyszącego przewożonemu towarowi.
Podmiot odbierający uzupełnia zgłoszenie o informację o odbiorze towaru, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu dostarczenia towar.
W przypadku wprowadzenia towaru na obszar celny Unii Europejskiej i następnie objęcie go procedurą inną niż procedura dopuszczenia do obrotu, np. tranzytu, przemieszczanie tego towaru nie będzie podlegało obowiązkowi zgłoszenia do rejestru. Wtedy towary te przemieszczane będą z wykorzystaniem systemu NCTS.
Przewóz z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego – tranzyt
W przypadku przewozu towaru z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego przewoźnik jest obowiązany przesłać do rejestru, przed rozpoczęciem przewozu towaru na terytorium kraju, zgłoszenie i uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia. Szczegółowy zakres informacji przekazywanych w zgłoszeniu zawiera art. 7 ust. 2 ustawy.
Platforma Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych
Podmiot wysyłający, podmiot odbierający oraz przewoźnik są obowiązani niezwłocznie aktualizować dane zawarte w zgłoszeniu w takim zakresie, w jakim byli obowiązani do ich zgłoszenia.
Dane dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu zawarte w zgłoszeniu nie podlegają aktualizacji.
W przypadku gdy przewóz towaru nie zostanie rozpoczęty, odpowiednio podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnik dokonuje aktualizacji zgłoszenia, podając informację o odstąpieniu od przewozu towaru.
Przesyłanie, uzupełnianie i aktualizacja zgłoszenia następują za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych. Podmiot wysyłający, podmiot odbierający i przewoźnik mogą przesyłać, uzupełniać i aktualizować zgłoszenia pod warunkiem, że są zarejestrowanymi użytkownikami Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych.
W przypadku niedostępności rejestru podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnik, w zakresie swojej właściwości, przesyła do wyznaczonego organu Krajowej Administracji Skarbowej dokument zastępujący zgłoszenie, zawierający dane, o których mowa w art. 5–7 ustawy, zwany dalej „dokumentem zastępującym zgłoszenie”, i uzyskuje od właściwego organu Krajowej Administracji Skarbowej potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu.
W przypadku niedostępności rejestru podmiot wysyłający albo podmiot odbierający jest obowiązany przekazać przewoźnikowi dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie.
Szczególne obowiązki przewoźnika i kierowcy
Przewoźnik jest obowiązany odmówić przyjęcia do przewozu towarów podlegających zgłoszeniu w przypadku nieotrzymania numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokumentu, o którym mowa w art. 3 ust. 7 ustawy – tj. dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe wystawiony przez nadawcę towarów.
Przewoźnik, przed rozpoczęciem przewozu towaru, jest obowiązany przekazać kierującemu numer referencyjny, dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokument, o którym mowa w art. 3 ust. 7 – tj. dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe wystawiony przez nadawcę towarów.
Kierujący, w momencie rozpoczęcia przewozu towaru, jest obowiązany posiadać numer referencyjny, dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokument, o którym mowa w art. 3 ust. 7 – – tj. dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe wystawiony przez nadawcę towarów.
W przypadku nieotrzymania przez kierującego numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokumentu, o którym mowa w art. 3 ust. 7, kierujący jest obowiązany odmówić rozpoczęcia przewozu towaru.
Numer referencyjny jest ważny przez 10 dni od dnia jego nadania.
W przypadku upływu terminu ważności nr referencyjnego przewóz towaru może być kontynuowany po przesłaniu odpowiednio przez podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnika nowego zgłoszenia i uzyskaniu nowego numeru referencyjnego.
Sankcje
W przypadku ujawnienia w trakcie kontroli przewozu towarów niedokonania zgłoszenia przewóz towarów może być kontynuowany po przesłaniu odpowiednio przez podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnika zgłoszenia i uzyskaniu numeru referencyjnego, z wyjątkiem art. 16 ust. 1 ustawy.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy Jeżeli w trakcie kontroli przewozu towarów:
1) ujawniono niedokonanie zgłoszenia,
2) nie zostanie przedstawiony przez kierującego numer referencyjny dla dokonywanego przewozu towaru, dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokument, o którym mowa w art. 3 ust. 7
– środek transportu lub towar może zostać zatrzymany.
Towar zatrzymuje się do czasu ustalenia, przez naczelnika urzędu celno-skarbowego właściwego ze względu na miejsce kontroli przewozu towarów, podmiotu posiadającego prawo do dysponowania towarem jak właściciel w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług i złożenia zgłoszenia. W przypadku nieustalenia podmiotu, który posiada prawo do dysponowania towarem jak właściciel, w terminie 60 dni (3 dni dla towarów łatwo psujących się)od dnia zatrzymania towaru, orzeka się przepadek towaru na rzecz Skarbu Państwa.
Jeżeli w trakcie kontroli przewozu towaru stwierdzono, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości,
masy lub objętości towarowi wskazanemu w zgłoszeniu albo przewóz towarów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, na środek transportu lub towar mogą zostać nałożone zamknięcia urzędowe.
W przypadku nałożenia zamknięć urzędowych przewoźnik jest obowiązany przedstawić środek transportu do oddziału celnego urzędu celno-skarbowego zlokalizowanego najbliżej miejsca zakończenia przewozu towaru na terytorium kraju w celu usunięcia tych zamknięć.
W przypadku nałożenia na środek transportu zamknięć urzędowych pobiera się od przewoźnika kaucję w wysokości 1000 zł. Kaucję pobiera się w formie gotówkowej, za pokwitowaniem na druku ścisłego zarachowania, lub za pomocą instrumentu płatniczego, jeżeli pobierający kaucję dysponuje odpowiednim urządzeniem do autoryzacji transakcji płatniczych.
Wybrane kary
W przypadku niewykonania obowiązków określonych dla przewozu towaru rozpoczynającego się na terytorium kraju oraz dla przewozu towaru z terytorium państwa członkowskiego albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju, odpowiednio na podmiot wysyłający albo podmiot odbierający nakłada się karę pieniężną w wysokości 46% wartości netto towaru przewożonego podlegającego obowiązkowi zgłoszenia, nie niższej niż 20 000 zł.
W przypadku stwierdzenia, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości, masy lub objętości towarowi wskazanemu odpowiednio przez podmiot wysyłający albo podmiot odbierający w zgłoszeniu, odpowiednio na podmiot wysyłający albo podmiot odbierający nakłada się karę pieniężną w wysokości 46% różnicy wartości netto towaru zgłoszonego i towaru rzeczywiście przewożonego podlegającego obowiązkowi zgłoszenia, nie niższej niż 20 000 zł.
W przypadku:
1) niedokonania zgłoszenia przez przewoźnika,
2) stwierdzenia, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości, masy lub objętości towarowi wskazanemu przez przewoźnika w zgłoszeniu
– na przewoźnika nakłada się karę pieniężną w wysokości 20 000 zł.
W przypadku gdy przewoźnik nie uzupełni zgłoszenia o wymagane dane, na przewoźnika nakłada się karę pieniężną w wysokości 5000 zł.
3. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem przewoźnika lub interesem publicznym, na wniosek przewoźnika lub z urzędu, organ może odstąpić od nałożenia kary pieniężnej.
*Dane dotyczące ilości, masy lub objętości towaru uważa się za prawidłowe, jeżeli stwierdzone rozbieżności w stosunku do ilości, masy lub objętości towaru wskazanego w zgłoszeniu wynoszą nie więcej niż 10%.
W przypadku gdy podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnik:
1) nie wykona obowiązku aktualizacji danych,
2) zgłosi dane niezgodne ze stanem faktycznym, inne niż dotyczące towaru
– odpowiednio na podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnika nakłada się karę pieniężną w wysokości 10 000 zł.
W przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli rozpoczęcia przewozu towaru przez kierującego bez numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokumentu, o którym mowa w art. 3 ust. 7, kierujący podlega karze grzywny w wysokości od 5000 do 7500 zł.
r. pr. Patryk Abramowicz