Opóźnienia w płatnościach pociągają dla każdego przedsiębiorcy poważne skutki. Jeśli wystawił on fakturę, jednak nie otrzymał zapłaty za wykonaną usługę, wcale nie zwalnia go to z konieczności zapłaty podatku PIT/CIT i VAT, mimo że w rzeczywistości nie ma on na swoim koncie pieniędzy wynikających z wystawionych dokumentów. W takich sytuacjach przedsiębiorca może skorzystać z tzw. ulgi na złe długi, która pozwoli mu uniknąć tymczasowo płacenia podatku z nieopłaconej jeszcze faktury.

Ulga na złe długi jest znana zarówno przepisom PIT/CIT, jak i VAT, umożliwiając zmniejszenie podstawy opodatkowania o wysokość nieuregulowanych przez kontrahenta faktur. Przedsiębiorca, który chce z niej skorzystać, będzie zobligowany tym samym do spełnienia ustawowych wymogów.

Ulga na złe długi w PIT i CIT

O uldze na złe długi w PIT mówi art. 26i, określający warunki do zmiany wysokości podstawy opodatkowania oraz strat w związku z nieuregulowanymi wierzytelnościami o zapłatę świadczenia pieniężnego z tytułu transakcji handlowej. Jego odpowiednikiem w ustawie o CIT jest art. 18f, gdzie ulgę na złe długi uregulowano w analogiczny sposób. Jej omówienie nastąpi tu na przykładzie przepisów ustawy o PIT.

Jak wynika z treści art. 26i ustawy o PIT, podstawa obliczenia podatku ustalona zgodnie z art. 26 ust. 1, art. 30c ust. 2 lub art. 30ca ust. 3 oraz po uprzednim odliczeniu kwot określonych w art. 26e, art. 26ga, art. 26gb, art. 26h-26hd i art. 52jb:

1) może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie;

2) podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Kluczowe pozostaje tu więc to, by dokonać odpowiedniego zmniejszenia w zeznaniu podatkowym za rok, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze, rachunku lub w umowie. Okres 90 dni jest liczony, począwszy od pierwszego dnia następującego po terminie zapłaty wynikającym z faktury, rachunku lub umowy. Co jednak ważne, przedsiębiorca może odwoływać się do przepisów o uldze na złe długi również w trakcie ustalania zaliczek na podatek dochodowy, a więc w trakcie roku.

Jeśli wierzytelność zostanie uregulowana albo zbyta po roku podatkowym, w którym podatnik dokonał pomniejszenia podstawy PIT/CIT, ma on następnie obowiązek odpowiedniego powiększenia podstawy w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta, odpowiednio o wartość kwot uprzednio odliczonych.

Warunki skorzystania z ulgi na złe długi w PIT i CIT

Aby skorzystać z ulgi na złe długi, łącznie muszą zostać spełnione także inne warunki, wynikające z art. 26i ust. 10 ustawy o PIT:

1) na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

2) od daty wystawienia faktury, rachunku lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie powinny upłynąć 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym sporządzono te dokumenty, a w przypadku gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek), jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę – gdy nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności;

3) transakcja handlowa została zawarta w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium RP.

Ulga na złe długi w VAT

Ulga na złe długi pozwala także na odzyskanie podatku VAT z niezapłaconych przez dłużnika faktur. Jest to uprawnienie, jednak nie obowiązek przedsiębiorcy. W tym przypadku należy sięgnąć do art. 89a ustawy o VAT, z którego treści wynika, że podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Nieściągalność wierzytelności będzie można uznać za uprawdopodobnioną, w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Takiej korekty dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem, że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie. Jeśli natomiast po złożeniu korekty należność zostanie uregulowana albo zbyta, wierzyciel powinien pamiętać, by zwiększyć podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta.

Warunki skorzystania z ulgi na złe długi w VAT

Podobnie jak w przypadku ustawy PIT/CIT, tak również ustawa VAT określa pewne warunki, jakie muszą zostać spełnione, by móc skorzystać z ulgi na złe długi. Poza uprawdopodobnieniem nieściągalności wierzytelności należy pamiętać również o tym, by:

1) na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty, wierzyciel był podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny,

2) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie powinny upłynąć 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.