Przepisy Polskiego Ładu zwiększyły uprawnienia organów podatkowych w zakresie informacji, jakich mogą one żądać od banków w celu dokonania oceny sytuacji majątkowej podatnika. Aby odpowiedzieć na pytanie, jak kształtuje się obowiązek udzielania takich informacji przez banki oraz inne instytucje kredytowe i finansowe, konieczne będzie odwołanie się do art. 48 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej.

Zmiany wprowadzone do porządku prawnego 1 lipca br. ujednoliciły uprawnienia KAS w zakresie dostępu do informacji bankowych, w sytuacjach, w których organy KAS prowadzą postępowanie przygotowawcze. Postępowanie przygotowawcze wymaga formalnego wszczęcia, które, co więcej, może nastąpić tylko w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego. Nie zmieniły się z kolei uprawnienia organów podatkowych w zakresie żądania informacji podczas postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, o których mowa w art. 49, a ponadto ich uprawnienia na etapie przeprowadzania czynności analitycznych.

Krąg podmiotów uprawnionych do żądania informacji od banków

Zgodnie z treścią art. 48 ust. 1 ww. ustawy podmiotami uprawnionymi do żądania informacji od banku są:

1. Szef Krajowej Administracji Skarbowej,
2. naczelnik urzędu celno-skarbowego lub
3. naczelnik urzędu skarbowego.

Przed dniem 1 lipca br. z wnioskiem o taką informację mógł zwrócić się wyłącznie Szef KAS oraz naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Z dalszego brzmienia przepisu wynika jednak, że obowiązek informacyjny spoczywa również na innych podmiotach prowadzących działalność finansową – spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, dostawcach usług płatniczych, czy podmiotach prowadzących działalność maklerską.

Bank udziela informacji na podstawie pisemnego żądania wydanego w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi odpowiednio w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

Należy wyraźnie podkreślić, co robi również samo Ministerstwo Finansów, że przepis art. 48 stosuje się wyłącznie wtedy, gdy jest ku temu uzasadniona przyczyna oraz występuje powiązanie z popełnionymi czynami, będącymi przedmiotem postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie osoby podejrzewanej o popełnienie tych czynów.

Zakres informacji przekazywanych przez banki organom podatkowym

Bank, po uzyskaniu pisemnego żądania od jednego ze wskazanych w przepisie organów, jest zobowiązany do „sporządzenia i przekazania informacji dotyczących osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej lub danych pełnomocników wskazanego w żądaniu rachunku bankowego w przypadku, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, w zakresie:

1. posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem dat oraz kwot poszczególnych wpływów, dat oraz kwot poszczególnych obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców;
2. posiadanych lub współposiadanych rachunków pieniężnych, rachunków papierów wartościowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania takimi rachunkami, liczby tych rachunków, a także obrotów, stanów tych rachunków oraz ich historii;
3. zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, z podaniem okresu, na jaki zostały zawarte, wysokości zobowiązań wynikających z tych kredytów lub pożyczek, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty, a także umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii;
4. nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;
5. obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi”.

W stanie prawnym przed dniem 1 lipca br. brzmienie pkt 1 wskazywało wyłącznie na obowiązek podania „wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców”, z kolei po zmianach przepis ten doprecyzowano o „daty i kwoty poszczególnych wpływów oraz daty i kwoty poszczególnych obciążeń rachunków”.

Zmianie uległ także pkt 3, który rozszerzono o informacje dotyczące „okresu, na jaki zawarto umowę pożyczki lub kredytu”.

Tryb występowania z żądaniami i udzielania informacji

Szef KAS, naczelnik urzędu celno-skarbowego lub naczelnik urzędu skarbowego występuje z żądaniami na piśmie, w którym, na co wskazuje art. 48 ust. 8, określa zakres potrzebnych informacji oraz termin ich przekazania. Termin ten powinien uwzględniać zakres żądanych informacji oraz stopień ich skomplikowania. Przekazanie żądań następuje w trybie przewidzianym dla dokumentów zawierających informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” w rozumieniu przepisów o ochronie informacji niejawnych.

Bank jest zobowiązany do udzielenia wszystkich informacji nieodpłatnie. Może zrobić to za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych.

Kara do 10 tys. zł za nieudzielenie informacji w wyznaczonym terminie 

Przypominamy, że Szef KAS lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 tys. zł na podmiot, który pomimo prawidłowego wezwania nie udzielił w wyznaczonym terminie potrzebnych informacji lub udzielił ich w niepełnym zakresie.